"13" (Triskaidekafobi) ve "13 Cuma Korkusu" (Paraskevidekatriafobi)

Rakam korkusu en az rakamları uğurlu saymak kadar eskidir. Çoğu kültürlerde 1, 3, 4, 5, 6, 7, 12 kutsal olarak adlandırılır ve uğurlu sayılır. Mimariden, gündelik hayata kadar bir çok ortamda bu rakamlardan oluşturulmuş öğelerle karşılaşırız. Ayrıca bu sayıların toplamları da kendileri kadar kutsal sayılır. “1” İslamiyet’te “Allah’ın birliğini, “3” Hıristiyanlık’ta “Teslis”i, “6” ve “7” Yehudilik’de gerek “hegzagonal” yapıyla “Magen David”i, gerekse 3+4 ile oluşan “7” ile evrenin mizanını açıklanır….

Günümüzde bir çok yerde “13” numaralı koltuk, kat, vs olmamasının altında da bu uğur kadar yatan uğursuzluk inancı gelmektedir. Grekoroma Politeist inançlarda 12 Tanrı’nın varlığı ve bu 12 Tanrı’nın evrenin mizanını koruduğuna inanılırdı. İnanışa göre bir gün Olimpos’da verilen davete “Tanrıça Eris” (fitne ve fesatlık tanrıçası) davet edilmemiş o da Tanrıların arasına fitne sokarak evrenin mizanını bozmuştu.

Benzer bir mitoloji de İskandinav mitolojisinde geçmektedir. Tanrılarının en kötülerinden olan Loki, Valhalla’daki on iki kişilik bir şölene davetsiz olarak gider, 13’üncü kişi olarak gittiğinde, gözyaşı tanrısı olarak da anılan, adının anlamı “Muzaffer” olan, yakışıklı ve adil Baldr’ın ölümüne yol açtığından, bu sayı uğursuz olarak anılmaktaydı.

Yehudi teolojisine göre; “13” rakamı, İbrani alfabesinin 13. harfi olan “mem” ile İbranice “ölüm” (mavet) sözcüğünün “M” harfi ile başlamasından geldiği düşünülür.

Hıristiyanlık inancında ise, Hz. İsa’nın On İki Havarisi’ne ek olarak gösterile 13. Şakirt Yahuda İskarvot’un Hz. İsa’yı ele vermesinden ileri geldiği düşünülür.

İslamiyet, için tek sayılar Allah’ın “tekliğini” vurguladıkları için kutsaldır. Uğursuz kabul edilmezler. Vaka diğer kültürlerle helmelenen İslam teologlarından bazıları da 13. rakamını uğursuz görmüşlerdir. Alevi ve Bektaşi kültürlerinde “12”, Hz. Ali’nin Şakirtlerinden On İki kişiyi sembolize eder. Bunlara ek olarak Yezid Bin Muaviye, Hz. Ali taraftarlarının düşmanı olduğundan, Hristiyanlık’daki Yahuda İskarvot’un karşılığı gibi görülüp “13” rakamı uğursuz sayılmış, ayın 13. günleri özellikle Tahtacı ve Kızılbaş gibi Alevi mezheplerde çok hoş görülmeyen günler olmuştur.

Ayın 13. Cuma’sından korkma geleneğine gelince, “13” sayısı korkusu ve ''cuma'' günüyle birleşerek ''13'üncü Cuma'' Paraskevidekatriafobi’ye yol açar. Hıristiyan teolojisinde Hz. İsa’yı ele veren Yahuda İskarvot’un bunu Roma takvimine göre Cuma günü gerçekleştiğine olan inançtan ileri gelir.

Özellikle Orta Çağ’da Yehudiler'e olan düşmanlık onların kutsal günleri olan “Şabat” (Cuma gün batımı ile Cumartesi gün batımına kadar olan süre) gününde “baskılar yüzünden” yaptıkları tapımlardan ileri gelmektedir. Zira Yehudi inancına göre Cuma’nın her hangi bir uğursuzluğu yoktur. Bu gizli tapımlarda “Demon” (Şeytan ile Lilit’in çocukları) denen varlıklara ibadet edildiği, Hıristiyan bebeklerin kaçırılıp bu varlıklara sunulduğuna olan yaygın inanç yüzünden Orta Çağ’da Hıristiyanlarca “Cuma” günü zaten çok da sevilen bir gün değildi. Orta Çağ’da Hıristiyanlar, Daha sonradan “Şabat” gününü Cadılık ile de özdeşleştireceklerdi. Ayrıca Tarot Kartlarında da 13. Kart “ölüm” kartıdır.

Ancak 13 ve Cuma günün en üst düzeyde uğursuz olarak adlandırılması. Tapınak Şövalyeleri’nin öldürülmeleri ile olmuştur. Fransa Kralı IV. Phillippe, Tapınakçıları; kafirlik, eşcinsellik ve Kral’a ihanetle suçlamış, dönemin Papa’sı V. Clemens’den icazetname alarak, özel bir birlik kurup, gizli pusulalarla, bu pusuların ancak 12 Ekim 1312’de gece yarısında açılmasını erken açanların öldürüleceğini söyleyerek Tapınakçıların büyük bir kısmını öldürmüş ve mallarını gasp etmiştir. Onlarla özdeşleşen ve 13 Cuma, giderek tüm Avrupa’ya oradan da yeni kıtaya yayılarak uğursuz kabul edilmiş ve bir çok katlarda 13 rakamı 12A ile ifade edilir olmuştur.

Benzer bir inanış Çin’de “4” rakamında vardır. “4”ün Çince söyleşi ile Çince “ölüm” sözcüğü sesteş olduğu için Çin’de de bir çok yerde “4. Kat” ve uçaklarda “4. Koltuk” bulunmamaktadır.

Muhabbetle
Murad Çobanoğlu

Kaynaklar

1_ Yahudi Ansiklopedisi, Yusuf Besalel - Gözlem Kitap “Şabat - Gametria”
2_ Tanrıların Masalları Mitolojinin Öyküsü, Michael Köhlmeier - Yurt Kitap “İskandinav”, “Roma”, “Grek” ve “Çin Mitolojileri”
3_ Anadolu İnançları, İsmet Zeki Eyüpoğlu - Derin Yayınları “Alevi - Bektaşi ve Kızılbaş İnanışları”
4_ Hıristiyan Tanrı Bilimine Giriş, Thomas Michel - Orhan Basımevi “Hıristiyan Tanrı İnancı”
5_ Vatikan ve Tapınak Şövalyeleri, Aytunç Altındal - Alfa Basım Yay.Dağ. “IV Phillippe” “Tanrı İnanışı”
6_ İslam Ansiklopedisi, Komisyon, - T.C. Diyanet Yayınları “Cuma – Sayılar”
7_ Ortaçağ Avrupası’nda Cadılar ve Cadı Avları, Haydar Akın - Dost Yayınları “Şabat - Yahudiler"